Belangenbehartiging Politieke acties Actie – Onze strafklacht tegen gerechtsdeurwaarder Modero Antwerpen: Onze verwachtingen voor een rechtvaardiger en meer sociaal verantwoord beheer van schuldoverlast.

Actie – Onze strafklacht tegen gerechtsdeurwaarder Modero Antwerpen: Onze verwachtingen voor een rechtvaardiger en meer sociaal verantwoord beheer van schuldoverlast.

Bijgewerkt op — Inhoudsjaar : 2024

Op 25 september 2024 dienden het Steunpunt en het BAPN een strafklacht in tegen het gerechtsdeurwaarderskantoor Modero Antwerpen en zijn oprichter Jan DE MEUTER.

De publieke aankondiging van deze klacht veroorzaakte zoveel opschudding dat het moeilijk te missen was. Op de dag dat de klacht werd ingediend en ons persbericht werd uitgegeven, zond de RTBF een uitgebreid onderzoek uit over deurwaarderskantoren, hun deontologische misstanden en hun soms dubieuze incassomethodes. In de dagen daarna berichtten verschillende grote media, waaronder Le Soir en BX1, over de klacht.

Deze klacht is echter niet de eerste actie van het Steunpunt om de malafide praktijken van bepaalde gerechtsdeurwaarders aan de kaak te stellen.

Sinds 2018 heeft het Steunpunt namelijk niet minder dan 20 klachten ingediend bij de Nationale Kamer van Gerechtsdeurwaarders, die allemaal tevergeefs waren, op één na. Dit resulteerde in een “terechtwijzing”, d.w.z. de lichtste disciplinaire sanctie waarin de Kamer van Gerechtsdeurwaarders voorziet.

De Nationale Kamer van Gerechtsdeurwaarders is het controleorgaan voor gerechtsdeurwaarders in België.

Het is moeilijk om geen vraagtekens te zetten bij de onpartijdigheid en onafhankelijkheid van dit controleorgaan als u ziet dat in 6 jaar tijd slechts één klacht op 20 heeft geleid tot een sanctie. Daarom leek het ons een goed idee om een klacht in te dienen bij een ander orgaan dat logischerwijs onafhankelijker is dan de Kamer.

Een langdurig gevecht voor sociale rechtvaardigheid

Door middel van deze verschillende klachten willen we de aandacht vestigen op en een einde stellen aan illegale kantoren en de schuldenbusiness. Het Steunpunt strijdt al meer dan 15 jaar tegen deze wantoestanden: onterechte en onjuiste facturen, pesterijen, bedreigingen en het steeds vaker toepassen van onrechtmatige kosten, enz.

Deze praktijken versnellen de “spiraal van schuldoverlast” en verergeren vooral de situatie van de meest kwetsbare mensen die hun schuld in meerdere termijnen moeten terugbetalen. De bedragen die van schuldenaars worden geëist, stijgen exponentieel naarmate de vergoedingen zich opstapelen met als enig doel de deurwaarder te betalen die verantwoordelijk is voor het innen van de schuld. Bijvoorbeeld, « Een afrekening door Modero van een ziekenhuisfactuur van 45 euro, gedateerd op 1 oktober 2015, waarvoor 3.250 euro kosten werden aangerekend, illustreert dat. […] De toenemende schuldarmoede wordt in deze context stilaan een structureel probleem».1Godfried Van de Perre, voormalige business manager bij MyTrustO, https://www.schuldenaanpak.be/

Tot nu toe zijn onze inspanningen, op een paar vorderingen op wetgevingsgebied na, tevergeefs geweest en hebben ze geen einde gemaakt aan de misstanden die we hebben vastgesteld. Dankzij de impact van deze strafrechtelijke klacht hopen we eindelijk een einde te kunnen maken aan de straffeloosheid van deze kantoren en erin te slagen ze te onderwerpen aan een strengere, transparantere en onafhankelijkere controle.

Hoewel onze vereniging zowel de Brusselse schuldbemiddelingssector als de consumenten verdedigt, dient onze wens om de controle op gerechtsdeurwaarderskantoren te verbeteren niet ALLEEN de consumenten.

Vanuit een meer globaal economisch beleidsperspectief kost de schuldensector de belastingbetaler veel geld.

Ongeacht of het nu gaat over de financiering van diensten schuldbemiddeling voor minnelijke schikking of de Collectieve Schuldenregeling voor gerechtelijke bemiddeling, deze onrechtmatige vergoedingen dragen bij aan de uitgaven van overheidsgeld die zouden kunnen worden verminderd mochten deze kantoren beter gereguleerd worden.

Zo wordt de schuldeiser die een deurwaarderskantoor kiest die extra kosten in rekening brengt in fine niet veel geholpen door de incassant omdat deze het risico neemt dat de schuldenaar niet langer in staat zal zijn om het basisbedrag van de schuld terug te betalen aangezien deze verhoogd werd met een hele reeks dure en zelfs illegale kosten.

Schuldenaars die niet langer in staat zijn om hun schuldeisers terug te betalen, komen in een precaire situatie waaruit ze moeilijk kunnen ontsnappen en die ertoe kan leiden dat ze een beroep doen op bijstand van het OCMW, wat ten koste gaat van de samenleving in haar geheel.

Als deurwaarders de kosten bovenop de hoofdsom van een schuld meer zouden matigen en illegale praktijken zouden verbieden, zou het vermogen van schuldenaren om terug te betalen groter zijn. Schuldeisers zouden hun schulden sneller terugkrijgen en de maatschappij zou haar sociale steunmaatregelen kunnen verminderen.

In feite verrijken deze praktijken alleen de deurwaarder.

Onvoldoende controle en wil tot transparantie

Dit roept de vraag op wat de controle van de Kamer van Gerechtsdeurwaarders zo ondoorzichtig en ongevoelig maakt voor de klachten die bij hen worden ingediend. Om te begrijpen hoe het werkt, is het essentieel om rekening te houden met verschillende aspecten van het systeem :

  • De Kamer bestaat uitsluitend uit vertegenwoordigers van de gerechtsdeurwaarders zelf en wordt voorgezeten door Jan de Meuter, CEO van Modero;
  • De auditeur die belast is met het onderzoek van de klacht is dus zelf een gerechtsdeurwaarder en hij heeft de macht om te beslissen of een klacht naar de tuchtraad moet gaan of moet worden afgewezen;
  • Vóór de hervorming van het tuchtstatuut in 2014 zetelde een persoon van buiten de beroepssector als stemgerechtigd lid in de Raad. Sinds de hervorming, als de klacht wordt toegelaten en naar de tuchtraad gaat, bestaat de Raad nu uit slechts één zetel met 3 stemmen, bestaande uit een magistraat en twee gerechtsdeurwaarders, en wordt de beslissing genomen met een absolute meerderheid. Het zijn dus de twee gerechtsdeurwaarders die de beslissende stem hebben;
  • Wanneer een gerechtsdeurwaarderskantoor of een gerechtsdeurwaarder door de Kamer wordt gesanctioneerd na een klacht, kan hij of zij niet meer reageren op openbare aanbestedingen en kan hij of zij dus geen opdracht meer krijgen van de Staat om schulden te innen;
  • De verjaringstermijn voor klachten die zijn ingediend bij de Kamer van Gerechtsdeurwaarders is 2 jaar. Gemiddeld zijn de door ons ingediende klachten binnen 3 jaar afgehandeld, wat betekent dat ze vanaf het begin zijn verjaard.2Zo heeft het Steunpunt Schuldbemiddeling in februari 2018 14 klachten ingediend bij de Kamer van Gerechtsdeurwaarders van het arrondissement Brussel. Op haar verzoek, en gezien de inertie van de arrondissementskamer, neemt de Nationale Kamer op 27 juni 2019 7 klachten betreffende gerechtsdeurwaarder R. in behandeling en kondigt aan dat het onderzoek is afgerond en dat een beslissing door de Arrondissementskamer van Brussel betreffende de 7 andere klachten tegen gerechtsdeurwaarder L het Steunpunt “zeer binnenkort” zou moeten bereiken. Ondanks bijna maandelijkse aanmaningen werd de beslissing (tot afwijzing van de klacht) van de Arrondissementskamer pas op 31/03/2021 gestuurd, d.w.z. meer dan 3 jaar later. Voor de klachten over gerechtsdeurwaarder R. heeft de Nationale Kamer pas op 01/09/2020 besloten om het dossier door te sturen naar de Tuchtcommissie (31 maanden nadat de klachten zijn ingediend). De Commissie zal dan oordelen dat de redelijke termijn voor de behandeling van de klachten duidelijk is overschreden en dat de tuchtmaatregel is verjaard

Zo vermeldt het laatste jaarverslag van de Nationale Kamer van Gerechtsdeurwaarders 72 klachten ingediend in 2017, waarvan er 13 werden doorverwezen door het Directiecomité naar de tuchtcommissie, en 50 klachten in 2018, waarvan er 8 werden doorverwezen door het Directiecomité naar dezelfde tuchtcommissie. Het in 2022 gepubliceerde onderzoek van het Prijzenobservatorium 3De marktwerking van de sector van de gerechtsdeurwaarders, onderzoek uitgevoerd door het Prijzenobservatorium, 2022, pagina’s 35 en volgende https://economie.fgov.be/nl/over-de-fod/structuur-fod-economie/observatoria/prijzenobservatorium biedt aanvullende informatie. Het geeft aan dat er tussen 2019 en 2021 143 klachten werden ingediend en 121 klachten werden behandeld door de Nationale Kamer. Van de behandelde klachten resulteerde slechts 1/5 in een sanctie en slechts één klacht in een zware sanctie.

Tot slot is het belangrijk op te merken dat er een aspect is dat niet onder de directe verantwoordelijkheid van de Kamer valt, maar eerder de systemische werking van het beroep is.

Hoewel niet alle deurwaarderskantoren betrokken zijn bij wantoestanden en illegale praktijken, is het voor kleine kantoren uiterst ingewikkeld om zich te onttrekken aan de patronen die worden toegepast door grote kantoren (over het algemeen de kantoren waar frauduleuze praktijken worden ontdekt). Dit komt omdat een gerechtsdeurwaarder niet gemachtigd is om een gerechtelijke inning uit te voeren bij een schuldenaar buiten zijn gerechtelijk arrondissement (12 in België).

Bijgevolg is de gerechtsdeurwaarder verplicht om een beroep te doen op een confrater (de waarnemend gerechtsdeurwaarder). In het onderzoek dat het Prijzenobservatorium in 2022 4De marktwerking van de sector van de gerechtsdeurwaarders, onderzoek uitgevoerd door het Prijzenobservatorium, ibid. publiceerde, had 43% van de gerechtsdeurwaarderskantoren een andere gerechtsdeurwaarder als belangrijkste klant, wat de nauwe samenwerking binnen de sector aantoont. Aangezien kleine ondernemingen dus “onderaannemers” zijn van de grotere, en dus in zekere zin “hun werknemers”, belet hun economische afhankelijkheid hen in zekere zin om anders te handelen dan wat bepleit wordt door deze grote ondernemingen.

Deze elementen stellen ons in staat om te begrijpen hoe de Kamer werkt en waarom een belangrijke sanctie voor een gerechtsdeurwaarderskantoor een grote impact kan hebben op hun activiteiten en inkomsten, en een impact op het gedrag van andere kantoren, of ze nu kleiner of groter zijn. Het is daarom gemakkelijker te begrijpen waarom de Kamer op een niet transparante manier blijft werken.

De geschiedenis van onze klacht

Vanaf 2018 stuurden verschillende schuldbemiddelaars ons incassodossiers voor De Lijn en de MIVB, waarvan de incassant Modero was en die volgens hen verdachte afrekeningen bevatten. Het juristenteam van het Steunpunt probeerde te begrijpen waar bepaalde kosten die onterecht leken vandaan kwamen.

In verschillende incassozaken van de MIVB heeft het advocatenkantoor Modero schuldenaars een extra toeslag van €25,00 in rekening gebracht bovenop de toeslag (een boete voor passagiers die geen geldig ticket hebben) van 107,00€.

Nadat we de deurwaarder en het incassodepartement van de MIVB zonder succes hadden aangevochten, gingen we in juli 2021 in beroep bij de ombudsman van de MIVB. De ombudsman bevestigde dat de vordering voor deze toeslag “niet in overeenstemming was met wat is overeengekomen tussen de MIVB en de deurwaarders die zij heeft aangesteld in het kader van het overheidscontract”. Bovendien werden deze vergoedingen volgens de ombudsman nooit aan de MIVB betaald, maar werden ze door de gerechtsdeurwaarder behouden als vergoeding voor zijn kosten tijdens de minnelijke schikkingsfase.

Nadat we tussenbeide waren gekomen, bevestigde de ombudsman op 12/07/2021 5Deze feiten worden eveneens vermeld in het jaarverslag 2021 van de ombudsman van de MIVB, pagina’s 39 en 51 https://www.stib-mivb.be/irj/go/km/docs/WEBSITE_RES/Attachments/Mediateur-Ombuds/Rapport/NL/jaarverslag%202021_NL.pdf dat de MIVB haar deurwaarder de instructie had gegeven om deze kosten niet langer in rekening te brengen, zelfs in zaken die voor de rechter waren gebracht waar de €25,00 soms was toegekend door de rechter.  We merkten echter nog steeds deze toeslag op in verschillende zaken na deze datum.

Eenzelfde soort verklaring troffen we aan voor De Lijn, waar de gerechtsdeurwaarder, nog steeds Modero, een vergoeding van 10 euro aanrekende als “Administratieve port kosten”, die noch in de algemene voorwaarden van VVM De Lijn, noch in het Besluit van de Vlaamse Regering van 14/05/2004 betreffende de werking en de tarieven van VVM De Lijn (voorafgaand aan 16/12/2022) vermeld staan. 6De teksten voor de administratieve boetes van De LIJN zijn: Decreet van 31 juli 1990 betreffende het extern publiekrechtelijk autonoom agentschap Vlaamse Vervoermaatschappij – De Lijn: artikel 44 ter en volgende. Besluit van de Vlaamse Regering van 16 september 2022 tot vaststelling van de reisvoorwaarden en de regels met betrekking tot het behoud ervan door VVM-De Lijn. Deze teksten werden gewijzigd in 2022 en traden in werking op 16/12/2022. Vóór 16/12/2022 konden de 10 € “Administratieve portkosten” niet wettelijk gevorderd worden van de schuldenaar omdat ze niet voorzien waren in de algemene voorwaarden van de VVM noch in het Besluit van de Vlaamse Regering van 14/05/2004 betreffende de werking en de tarieven van de VVM noch in het decreet. Vanaf 16/12/2022 worden de administratieve kosten voor de uitvaardiging van een dwangbevel in de teksten opgenomen. Vanaf deze datum kunnen administratieve kosten worden gevorderd op voorwaarde dat ze reëel zijn.

Het is daarom heel belangrijk om te benadrukken dat het dankzij de analyse van de afrekeningen door de bemiddelaars en de waakzaamheid en nauwgezetheid waarmee ze deze controleren, is dat we deze klacht hebben kunnen voorleggen aan de onderzoeksrechter. Zonder hen was dit voor ons onmogelijk geweest.

Door gevallen te analyseren en anomalieën of vermoedens aan ons te melden, hoe onschuldig ze op het eerste gezicht ook lijken, helpt u de sector zich te ontwikkelen, de wetgeving na te leven en consumenten beter te beschermen.

Bedankt voor uw werk!

Wat kunnen we verwachten van deze klacht?

In de praktijk is het zeer ingewikkeld om op voorhand de uitkomst van een strafrechtelijke klacht te kennen. Aangezien we deze onrechtmatige vergoedingen slechts in 13 gevallen van invordering bij de MIVB hebben kunnen vaststellen en gezien de volgorde van prioriteit van de zaken die door het parket worden onderzocht, kan het onderzoek als niet prioritair worden beschouwd en oneindig lang aanslepen.

Het is ons echter duidelijk dat het aantal dossiers waarbij deze vergoedingen zijn ingediend veel groter is dan 13.

Volgens de pers 7https://www.sudinfo.be/id726309/article/2023-10-08/fraude-en-legere-hausse-la-stib-89728-voyageurs-sans-ticket-verbalises-en-2022 zou de MIVB in 2021 38.861 administratieve boetes hebben uitgeschreven voor het niet hebben van een geldig ticket, 67.565 boetes in 2022 en 72.651 in 2023. Het is dus redelijk om te schatten dat dit duizenden consumenten kan treffen. 13 is slechts het aantal dossiers die tot schuldbemiddeling zijn gekomen en waarbij de bemiddelaar deze verdachte kosten heeft opgemerkt.

Hoewel deze toeslag van 25 euro banaal lijkt, gaat het volgens onze schattingen waarschijnlijk om duizenden gevallen (en in totaal om onterecht geïnde bedragen die ver boven de 1 miljoen euro kunnen liggen).

Een huiszoeking zou de onderzoekers in staat stellen om de dossiers van het gerechtsdeurwaarderskantoor te raadplegen en de afrekeningen van deze terugvorderingen te lezen, wat betekent dat de politie evenveel dossiers zou moeten onderzoeken als hierboven vermeld, vermenigvuldigd met tientallen pagina’s per dossier… Een hels karwei, dus. 

Maar naast de gevolgen die onze klacht kan hebben, heeft het in onze ogen een symbolische kracht. Ons belangrijkste doel is om het publiek, onze politieke vertegenwoordigers en onze parlementsleden bewust te maken van dit systemische probleem.

Het Steunpunt doet al enkele jaren duidelijke aanbevelingen over het toezicht op gerechtsdeurwaarders. We pleiten onder meer voor:

  • De oprichting van een onafhankelijke tuchtraad: Door de tuchtprocedure voor gerechtsdeurwaarders te hervormen en volledig toe te vertrouwen aan een onpartijdige en onafhankelijke rechtbank die uitsluitend bestaat uit magistraten. Deze nieuwe procedure moet de onpartijdigheid van de debatten garanderen door de klager dezelfde rechten te geven als de aangeklaagde gerechtsdeurwaarder (recht op informatie en recht op beroep). Dit impliceert noodzakelijkerwijs dat de manier waarop de zaak aanhangig wordt gemaakt bij de rechtbank en de procedure de onpartijdigheid van de debatten en de rechten van de verdediging waarborgen. Deze aanbeveling wordt ook bepleit in het verslag over de modernisering van de gerechtsdeurwaarder en door de Union francophone des huissiers de justice.
  • Het beroep aantekenen bij de beslagrechter vergemakkelijken om onregelmatigheden in de afrekeningen vast te stellen en onnodige en frustrerende kosten weg te werken: Artikel 1396 van het Gerechtelijk Wetboek geeft de beslagrechter een algemene opdracht “om toe te zien op de correcte toepassing van de bepalingen inzake bewarende beslagen en middelen tot tenuitvoerlegging”. Op die manier zou de beslagrechter (zelfs ambtshalve) een tenuitvoerleggingszaak aanhangig kunnen maken en, indien hij nalatigheid vaststelt, de Procureur des Konings op de hoogte brengen. Er zou een specifiek rechtsmiddel kunnen worden gecreëerd volgens de lijnen van artikel 1408§3 van het Gerechtelijk Wetboek. Nadat de schuldenaar de deurwaarder op de hoogte heeft gebracht van zijn grieven in het geval van onnodige of frustrerende rekeningen en kosten, en de deurwaarder hier geen gevolg aan heeft gegeven of heeft geweigerd deze te wijzigen, zou hij de zaak kunnen voorleggen aan de beslagrechter op basis van de voorafgaande brief en het bewijsmateriaal. Dit zou tot gevolg hebben dat de gerechtelijke procedure wordt opgeschort en het bevel van de rechter zou niet vatbaar zijn voor verzet of beroep.

We hopen dat de wetgevende macht zich bewust wordt van het algemene probleem en de systemische en sociale gevolgen ervan. We roepen op tot een sterk engagement om de werking van de NKGB te verbeteren, want alleen een wetswijziging kan effectief zorgen voor echte maatschappelijke rechtvaardigheid.

Meer weten :

  • 1
    Godfried Van de Perre, voormalige business manager bij MyTrustO, https://www.schuldenaanpak.be/
  • 2
    Zo heeft het Steunpunt Schuldbemiddeling in februari 2018 14 klachten ingediend bij de Kamer van Gerechtsdeurwaarders van het arrondissement Brussel. Op haar verzoek, en gezien de inertie van de arrondissementskamer, neemt de Nationale Kamer op 27 juni 2019 7 klachten betreffende gerechtsdeurwaarder R. in behandeling en kondigt aan dat het onderzoek is afgerond en dat een beslissing door de Arrondissementskamer van Brussel betreffende de 7 andere klachten tegen gerechtsdeurwaarder L het Steunpunt “zeer binnenkort” zou moeten bereiken. Ondanks bijna maandelijkse aanmaningen werd de beslissing (tot afwijzing van de klacht) van de Arrondissementskamer pas op 31/03/2021 gestuurd, d.w.z. meer dan 3 jaar later. Voor de klachten over gerechtsdeurwaarder R. heeft de Nationale Kamer pas op 01/09/2020 besloten om het dossier door te sturen naar de Tuchtcommissie (31 maanden nadat de klachten zijn ingediend). De Commissie zal dan oordelen dat de redelijke termijn voor de behandeling van de klachten duidelijk is overschreden en dat de tuchtmaatregel is verjaard
  • 3
    De marktwerking van de sector van de gerechtsdeurwaarders, onderzoek uitgevoerd door het Prijzenobservatorium, 2022, pagina’s 35 en volgende https://economie.fgov.be/nl/over-de-fod/structuur-fod-economie/observatoria/prijzenobservatorium
  • 4
    De marktwerking van de sector van de gerechtsdeurwaarders, onderzoek uitgevoerd door het Prijzenobservatorium, ibid.
  • 5
  • 6
    De teksten voor de administratieve boetes van De LIJN zijn: Decreet van 31 juli 1990 betreffende het extern publiekrechtelijk autonoom agentschap Vlaamse Vervoermaatschappij – De Lijn: artikel 44 ter en volgende. Besluit van de Vlaamse Regering van 16 september 2022 tot vaststelling van de reisvoorwaarden en de regels met betrekking tot het behoud ervan door VVM-De Lijn. Deze teksten werden gewijzigd in 2022 en traden in werking op 16/12/2022. Vóór 16/12/2022 konden de 10 € “Administratieve portkosten” niet wettelijk gevorderd worden van de schuldenaar omdat ze niet voorzien waren in de algemene voorwaarden van de VVM noch in het Besluit van de Vlaamse Regering van 14/05/2004 betreffende de werking en de tarieven van de VVM noch in het decreet. Vanaf 16/12/2022 worden de administratieve kosten voor de uitvaardiging van een dwangbevel in de teksten opgenomen. Vanaf deze datum kunnen administratieve kosten worden gevorderd op voorwaarde dat ze reëel zijn.
  • 7

Met de steun van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, de Franse Gemeenschapscommissie en het Europees Sociaal Fonds