Onze aanbevelingen over de gerechtelijke invordering van schulden
Sinds begin 2021, werken we hand in hand met onze Vlaamse (SAM) en Waalse (Observatoire du Crédit et de l’Endettement) tegenhangers en het Belgisch Netwerk Armoedebestrijding (BAPN) om gemeenschappelijke aanbevelingen te formuleren voor de hele schuldbemiddelingssector.
Hieronder vindt u onze aanbevelingen over de gerechtelijke invordering gevolgd door een uitleg.
Wat is de “gerechtelijke invordering” ?
De gerechtelijke invordering beoogt de betaling van een schuld die is vastgelegd in een uitvoerbare titel, zo nodig met gebruikmaking van de openbare macht. Het is een van de monopoliebevoegdheden van de gerechtsdeurwaarders en impliceert namelijk een toevlucht tot procedures van gedwongen tenuitvoerlegging, zoals het beslag. Deze procedures veroorzaken aanzienlijke kosten en uitgaven voor de schuldenaar.
Kritiek van de huidige situatie
We moeten echter vaststellen dat deze bepalingen en praktijken, die van tientallen jaren geleden dateren, niet meer in overeenstemming zijn met de huidige realiteit en behoeften van de gezinnen. Deze kloof wordt nog verder uitgediept door de huidige economische en sociale context. Bovendien brengen de ervaringen op het terrein, met name door professionals op het gebied van overmatige schuldenlast, een aantal terugkerende tekortkomingen aan het licht:
- het gebrek aan doeltreffendheid van de huidige invorderingsprocedures, die niet alleen de menselijke waardigheid van de schuldenaars ondermijnen door de uitgeoefende druk en de opeenstapeling van hoge kosten, maar ook de belangen van de schuldeisers schaden door uiteindelijk elke mogelijkheid tot terugbetaling van de oorspronkelijke schuld te hypothekeren;
- door een gebrek aan informatie en financiële middelen om actie te ondernemen, laten schuldenaars vaak na om hun rechten te doen gelden en passende rechtsmiddelen aan te wenden;
- de herhaalde aanwending van onrechtmatige procedures en praktijken door gerechtsdeurwaarders, die hiervoor zelden of nooit gesanctioneerd worden, zorgt voor een permanente druk op gezinnen die reeds in moeilijkheden verkeren.
Daarbij rijst automatisch de vraag naar het juridisch en economisch nut, maar ook naar de morele verantwoording om een dergelijk systeem van gedwongen invordering in stand te houden en te blijven toepassen. Deze vraag stelt zich des te meer ten aanzien van schuldenaren die over ontoereikende middelen beschikken of zich in een situatie van armoede bevinden, wanneer er voor de schuldeiser geen mogelijkheid of vooruitzicht bestaat om enige vorm van terugbetaling te verkrijgen. Het enige resultaat van een procedure van gedwongen invordering is dan vaak dat de schuld nog verder oploopt of zelfs dat de schuldenaar in een situatie van overmatige schuldenlast terecht komt.
Wat te doen en hoe ?
Het is duidelijk dat een doeltreffend beleid ter bestrijding van overmatige schuldenlast een kritische analyse van en bezinning op de huidige invorderingsmiddelen vereist. Dit veronderstelt ; een hervorming van de procedures, met name door de voorkeur en voorrang te geven aan de minnelijke fase van de invordering, een billijke regeling van de kosten en uitgaven die de procedure voor de schuldenaar met zich meebrengt en een doeltreffender en transparanter toezicht op de praktijken van de gerechtsdeurwaarders.
Het is vanuit dit perspectief dat de onderstaande aanbevelingen zijn geformuleerd (25 pagina’s):
- 1° de kosten van de gerechtelijke invordering zoveel mogelijk beperken;
- 2° de opeenstapeling van invorderingsprocedures voorkomen;
- 3° schuldenaren beter beschermen tegen nodeloze en dure rechtszaken;
- 4° de menselijke waardigheid van schuldenaren beter beschermen;
- 5° een betere controle op de gerechtsdeurwaarders om misbruiken te voorkomen en desgevallend te bestraffen.
Deze aanbevelingen worden gedeeld door de volgende organisaties die actief zijn in de strijd tegen overmatige schuldenlast en armoede:
