Na een reis van vier maanden door Brussel, met tussenstops in zes emblematische gemeenten van de Belgische hoofdstad, streek de Karavaan der opstandelingen voor een weekend neer in Espace Bruegel.
Dit rondtrekkende project, dat zowel creatief als activistisch van aard is, nodigde bezoekers uit voor een collectieve reflectie over overconsumptie, schuldoverlast en de groeiende sociale ongelijkheid. De tentoonstelling wist kunst, participatieve workshops en performances te combineren om deze complexe thema’s met humor, diepgang en betrokkenheid te bespreken.
Een immersieve en interactieve ervaring
Bij binnenkomst krijgt elke bezoeker een klein potje in een specifieke kleur, dat symbool staat voor zijn of haar traject binnen de tentoonstelling.
De rondleiding, die ongeveer een uur duurt, voert langs een reeks stands die de creatieve werken van de deelnemers aan de reis van de Karavaan tentoonstellen. Elk standpunt belicht een aspect van het dagelijkse leven dat wordt gekenmerkt door onzekerheid en sociale spanningen.
Van borduurwerk en pottenbakken tot het schrijven van krachtige teksten: bezoekers worden meegevoerd door de symbolische realiteiten die worden weergegeven door mensen die direct of indirect getroffen zijn door de desastreuze gevolgen van schuldoverlast. Uitgenodigd om na te denken over deze beelden, affiches en symbolische objecten, delen de deelnemers vrij wat de woorden, kleuren en emoties die zij ontdekken via de creaties bij hen oproepen.
Een poster toont een man met ademhalingsassistentie.
Wat roept dit beeld bij ons op? Er ontstaat een spontane reflectie over de verstikking die wordt ervaren door mensen die te maken hebben met schuldoverlast.
De jurk die centraal in de zaal staat, geeft naaikunst een symbolische dimensie.
Kan naaien een daad van verzet zijn, op de grens tussen onderdrukking en bevrijding? Bezoekers krijgen alle vrijheid om zich te laten meevoeren door de kracht van stille woorden die schreeuwen langs de naden van het textiel.
Wat roept een kookboek bij u op? Of de vraag “Wat zou u doen als u een miljoen euro won?”
Deze teksten, geschreven door de deelnemers, nodigen uit om na te denken over de rol van geld in ons leven en over het begrip rijkdom, of deze nu cultureel of financieel is.
Welk beeld geeft de maatschappij ons terug
De maskers worden een metafoor voor sociale identiteit, voor het masker dat we dragen tegenover anderen en onszelf.
“Ik herinner me een moment na de shows waarop verschillende mensen graag op de foto gingen met de artiesten op het podium. Het was een moment dat me deed glimlachen, omdat ik tegen mezelf zei dat ze de dag verlieten met een mooi souvenir dat ze bij zich wilden houden”- Alix schuldbemiddelaar bij Spullenhulp, Vorst
Deze workshops, ontworpen om reflectie en persoonlijke expressie te stimuleren, waren een groot succes. Ze maakten het mogelijk om het ijs te breken over moeilijke onderwerpen rond schuldoverlast, waarbij oprechte en vaak ontroerende gesprekken werden gevoerd.
Een multisensoriële ervaring: shows en performances
De tentoonstelling beperkte zich niet tot de stands. Twee voorstellingen maakten eveneens deel uit van deze meeslepende ervaring, uitgevoerd in het duister om de intensiteit van de woorden en bewegingen te versterken.
De eerste voorstelling bracht een actrice op de planken die teksten voordroeg vergelijkbaar met die van de eerdere stands. Haar krachtige voordracht gaf een theatrale dimensie aan het thema van schuldoverlast. De tweede voorstelling, een geïmproviseerde dans, verkende de relatie tussen het lichaam en schuldenproblematiek. Symbolische bewegingen brachten de fysieke spanningen tot uitdrukking die voortkomen uit de druk en angst door financiële moeilijkheden.
Voor mij was het een geweldige ervaring van een groot project uitgevoerd door mensen met zeer verschillende achtergronden: kunstenaars, maatschappelijk werkers, ervaringsdeskundigen, schuldbemiddelaars, preventiewerkers. Het was een warme sfeer in een zeer georganiseerd, samenhangend geheel.” – Anne-Marie, animatrice schuldpreventie
Humoristische sketches om schulden te relativeren.
Om het onderwerp van schuldoverlast op een speelse en gedurfde manier aan te pakken, werden twee sketches opgevoerd.
De eerste, “Surendetto”,
is een satire waarin een koeienpaar wordt afgebeeld dat, nadat ze een lening hebben afgesloten die ze niet kunnen terugbetalen, voor een rechter en een deurwaarder komt te staan, waarmee de vicieuze cirkel van overmatige schulden begint.
De tweede sketch toont een sarcastische assistent die niet opmerkt dat de politicus die hij assisteert, aangekomen is. Hij probeert het publiek te vermaken door de fiches van zijn baas voor te lezen.
Hij somt de ellende van de armsten op met bijtende sarcasme: “Er is altijd iemand armer dan jij”. Dit is een manier om het cynisme te bekritiseren dat vaak wordt aangetroffen in politieke toespraken over armoede.
Praten over geld en financiële problemen is niet langer taboe, dat is zeker! – Anne-Marie, animatrice schuldpreventie
Een aparte toneelopvoering: een kritische blik op huisvesting in Brussel
De dag werd afgesloten met een speciale vorm van toneel, een hybride vorm van lezing en theater, gepresenteerd door Sarah De Laet, geografe en specialist in huisvesting in Brussel.
In haar talkshow deelt zij haar persoonlijke ervaring met huisvestingsproblematiek in de Belgische hoofdstad
Het leven in de steden van het jaar 2000 lijkt er niet gemakkelijker op te worden… de huren stijgen, steeds meer mensen ‘wonen’ op straat, er worden weinig sociale woningen gebouwd, elk jaar vinden er duizenden huisuitzettingen plaats en er worden luxe woonblokken gebouwd die leeg blijven staan… wat is er aan de hand in onze steden?
Door middel van haar verhaal belicht Sarah De Laet de moeilijke leefomstandigheden in bepaalde wijken van de stad, terwijl ze de toegankelijkheid van huisvesting benadrukte.
Haar interventie ging dieper in op kwesties zoals vastgoedspeculatie, de slechte huisvesting en de groeiende ongelijkheid tussen sociale klassen, met name na stadsvernieuwingen.
“Tijdens de gesprekken deelt iedereen zijn ervaringen en moeilijkheden. Een vrouw vertelt: “Ik heb het geluk dat ik in een flat met terras in Woluwe woon. Maar het is erg moeilijk omdat de huur elk jaar met de index omhoog gaat. Ik weet niet of ik in de flat zal kunnen blijven wonen. ”- Alix schuldbemiddelaar bij Spullenhulp, Vorst
Twee geweldige dagen en doelstellingen bereikt
“Als schuldbemiddelaar is deze aanpak complementair aan de concrete ondersteuningsmaatregelen. Mensen delen niet dezelfde informatie en laten meer ruimte voor hun gevoelens. Door mensen de kans te geven los te komen van de urgentie en op een speelse manier ruimte te laten voor discussie, krijgen we ook een bredere kijk op financiële problemen.” – Alix, schuldbemiddelaar bij Spullenhulp, Vorst
De Karavaan der opstandelingen bood een indrukwekkend inzicht in het leven in een samenleving waar economische ongelijkheid steeds dieper lijkt te worden. Door middel van kunst, humor en performance bracht de tentoonstelling complexe vraagstukken aan de orde, terwijl ze de bezoekers betrok bij een actieve en participatieve reflectie.
Meer dan een simpele tentoonstelling, was deze “Karavaan” een echte reis naar het hart van de sociale realiteiten van Brussel.
Om meer te weten te komen over het ontstaan van het initiatief, lees ons artikel over het project “De Karavaan des Opstandelingen” .
